หม้อต้มก๋วยเตี๋ยวเป็นภาชนะสำคัญในขั้นตอนการปรุงก๋วยเตี๋ยว ในระหว่างการใช้งานที่อุณหภูมิ 80 - 100 องศาเซลเซียส ได้มีการตรวจพบตะกั่วละลายออกมาในน้ำลวกเส้นและน้ำซุปก๋วยเตี๋ยวในปริมาณที่ มีความเสี่ยงต่อการสะสมในร่างกายผู้บริโภค สาเหตุหลักมาจากการขึ้นรูปภาชนะปรุงหรือบรรจุอาหารจากแผ่นเหล็กกล้าไร้สนิม ด้วยวิธีประสานรอยต่อด้วยโลหะผสมตะกั่ว-ดีบุก ตะกั่วที่พบในอาหารจึงมาจากการละลายของรอยประสานนี้ ด้วยเหตุนี้ที่ประชุมคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 2 มกราคม 2551 มีมติเห็นชอบมาตรการและแผนงานบูรณาการการแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับสินค้าภาชนะ สำหรับปรุงหรือบรรจุอาหารที่ใช้ตะกั่วเป็นตัวประสานรอยเชื่อมต่อ ดังนั้น เพื่อให้เป็นไปตามมติของคณะรัฐมนตรี ศูนย์เทคโนโลยีโลหะและวัสดุแห่งชาติ (เอ็มเทค) สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ในฐานะตัวแทนกระทรวงวิทยาศาสตร์ ร่วมมือกับ สำนักมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.)กระทรวงอุตสาหกรรม ดำเนินการจัดทำร่างมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม "เครื่องใช้เหล็กกล้าไร้สนิม : ภาชนะสำหรับปรุงหรือบรรจุอาหารที่มีรอยประสานสัมผัสกับอาหาร (เล่มที่ 1: หม้อหุงต้ม)" เพื่อใช้เป็นข้อบังคับสำหรับการผลิตหม้อต้มก๋วยเตี๋ยวมาตรฐานปลอดภัยจากการ เปื้อนของตะกั่ว และโลหะหนักชนิดอื่น
ปัจจุบัน หม้อก๋วยเตี๋ยวนิยมผลิตจากเหล็กกล้าไร้สนิมออสเตนนิติกเกรด 304 โดยนำมาม้วนขึ้นรูป พับตะเข็บรอยต่อ และประสานตะเข็บรอยต่อป้องกันการรั่วซึมด้วยกระบวนการบัดกรีอ่อนกับวัสดุ บัดกรีมีส่วนผสมของดีบุกและตะกั่วในอัตราส่วนประมาณ 60 : 40 (อุณหภูมิหลอมเหลวประมาณ 190 องศาเซลเซียส) ซึ่งตะกั่วของวัสดุบัดกรีดังกล่าวสามารถละลายออกมาในน้ำลวกเส้นก๋วยเตี๋ยว และน้ำซุปก๋วยเตี๋ยวได้ที่อุณหภูมิต่ำกว่าจุดหลอมเหลวของวัสดุบัดกรี
ทีมวิจัยจากห้องปฏิบัติการวิเคราะห์การประลัยและการเสื่อมสภาพของวัสดุ ของเอ็มเทค ดำเนินการศึกษาการละลายของตะกั่วจากหม้อก๋วยเตี๋ยวที่มีการประสานรอยต่อด้วย การบัดกรีอ่อนในสภาวะจำลองการใช้งานจริง พร้อมกับศึกษา แนวทางการพัฒนาหม้อก๋วยเตี๋ยวอนามัยปราศจากการละลายของตะกั่วในระหว่างการ ใช้งาน จากการวิเคราะห์ตรวจสอบปริมาณตะกั่วของแนวเชื่อมทิก (TIG welding หรือ GTAW) ใน 'หม้อก๋วยเตี๋ยวอนามัย' ที่จะมีการนำไปใช้งานจริงและใช้เป็นหม้อก๋วยเตี๋ยวอนามัยต้นแบบสำหรับผู้ ผลิตหม้อก๋วยเตี๋ยวที่สนใจ พบว่า ไม่มีปริมาณตะกั่วตกค้างอยู่ในแนวเชื่อมจึงสามารถรับประกันได้ว่า 'หม้อก๋วยเตี๋ยวอนามัย' จะไม่เป็นสาเหตุการปนเปื้อนของตะกั่วในน้ำลวกเส้นก๋วยเตี๋ยว และน้ำซุปก๋วยเตี๋ยว
ในการดำเนินงานต่อเนื่อง เอ็มเทคได้มีบทบาทสำคัญในการร่างข้อกำหนดด้านการเลือกใช้แผ่นเหล็กกล้าไร้ สนิมเทคโนโลยีการขึ้นรูป และวิธีการทดสอบผลิตภัณฑ์หม้อต้มก๋วยเตี๋ยว ร่วมกับหน่วยภาครัฐอื่น เช่น กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์กระทรวงสาธารณสุข กรมวิทยาศาสตร์บริการ กระทรวงวิทยาศาสตร์ เป็นต้น ปัจจุบันร่างมาตรฐานผลิตภัณฑ์เครื่องใช้เหล็กกล้าไร้สนิมฉบับนี้ผ่านขั้นตอน การทำประชาวิจารณ์ และอยู่ระหว่างการปรับปรุงเนื้อหาร่างพระราชกฤษฎีกา เพื่อนำเสนอขอความเห็นชอบจากรัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม และคณะรัฐมนตรี ตามลำดับ เพื่อการบังคับใช้ต่อไป
การจำแนกการนำไปใช้ประโยชน์
อุตสาหกรรม : การผลิต
การแก้ไขปัญหาจากการผลิต
การดำรงชีวิตของประชาชนทั่วไป
สาขาผลงาน : เทคโนโลยีพื้นฐานการออกแบบและผลิตวัสดุ
ชื่อผู้ผลิตผลงาน :
ดร.เอกรัตน์ ไวยนิตย์
ดร.วนิดา พงษ์ศักดิ์สวัสดิ์
คุณโฆษิต วงค์ปิ่นแก้ว
คุณปิยะ คำสุข
คุณนรมน อินทรานนท์